Giảo cổ lam (Gynostemma pentaphyllum), thuộc họ bầu bí, là một loại dây leo mảnh mai với năm lá chét đặc trưng. Cây sinh trưởng tốt ở vùng núi cao, khí hậu mát mẻ, và được tìm thấy phổ biến ở các nước châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và Việt Nam. Hương vị của giảo cổ lam, đắng nhẹ hòa quyện với vị ngọt hậu, là dấu hiệu của một loại thảo mộc giàu dược tính.
Giảo cổ lam – Loài cây mọc hoang trên núi Việt Nam được ví như ‘nhân sâm phương Nam’
“Thảo dược trường thọ” với hàm lượng Saponin cao
Điểm làm nên danh tiếng của giảo cổ lam chính là hàm lượng cao các hợp chất saponin, đặc biệt là gypenosides. Các hợp chất này có cấu trúc tương tự như ginsenosides trong nhân sâm, và được chứng minh có tác dụng hỗ trợ quá trình trao đổi chất, tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa các bệnh mãn tính và làm chậm quá trình lão hóa.
Tiến sĩ – Bác sĩ Michael Aziz, chuyên gia y học tái tạo tại Hoa Kỳ, khẳng định: “Trà giảo cổ lam sở hữu khả năng chống oxy hóa vượt trội, gấp 8 lần so với trà xanh – một loại trà đã được công nhận rộng rãi về khả năng bảo vệ tế bào”.
Khả năng chống oxy hóa là yếu tố then chốt trong việc bảo vệ cơ thể khỏi tác động của các gốc tự do – những “thủ phạm” gây ra hàng loạt bệnh lý nguy hiểm như ung thư, tim mạch, tiểu đường và thoái hóa thần kinh.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí chuyên ngành Journal of Functional Foods cũng chỉ ra rằng vị đắng đặc trưng của giảo cổ lam có liên quan trực tiếp đến hàm lượng saponin, một chất có khả năng thanh nhiệt, giải độc, kháng viêm và bảo vệ gan.
Tiềm năng ứng dụng rộng rãi
Dù cần thêm nhiều nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn, những nghiên cứu ban đầu trên động vật và một số nhóm bệnh nhân đã cho thấy những lợi ích tiềm năng của giảo cổ lam trong nhiều lĩnh vực:
– Giảm căng thẳng và lo âu: Nghiên cứu tại Hàn Quốc cho thấy việc sử dụng chiết xuất giảo cổ lam trong 8 tuần giúp giảm đáng kể mức độ căng thẳng tự báo cáo.
– Kiểm soát tiểu đường type 2: Các nghiên cứu nhỏ tại châu Á cho thấy trà giảo cổ lam có thể cải thiện phản ứng của cơ thể với insulin và giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả hơn.
– Giảm béo phì và cải thiện chuyển hóa mỡ: Một nghiên cứu trên người béo phì cho thấy việc sử dụng chiết xuất giảo cổ lam giúp giảm đáng kể chỉ số BMI, khối lượng mỡ và tổng trọng lượng cơ thể.
Ngoài ra, giảo cổ lam cũng đang được nghiên cứu về tiềm năng phòng chống ung thư, Alzheimer, Parkinson, gan nhiễm mỡ và các bệnh lý viêm mãn tính khác.
Cơ hội phát triển dược liệu quý tại Việt Nam
Việt Nam, với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp, đặc biệt là ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang và Cao Bằng, có tiềm năng lớn để phát triển cây giảo cổ lam. Một số doanh nghiệp nông nghiệp trong nước đã bắt đầu sản xuất các sản phẩm như trà túi lọc, viên nang và cao thảo dược từ giảo cổ lam bản địa.
Tuy nhiên, để giảo cổ lam thực sự trở thành một ngành hàng có giá trị kinh tế, Việt Nam cần đầu tư vào các chương trình quy hoạch vùng trồng, chuẩn hóa quy trình chiết xuất và nghiên cứu dược lý lâm sàng. Điều này không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu dược liệu ra thị trường quốc tế.
Mặc dù được đánh giá là an toàn ở liều lượng vừa phải, giảo cổ lam vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy, chóng mặt hoặc mờ mắt ở một số người nhạy cảm. Người đang sử dụng thuốc điều trị bệnh lý mạn tính như tiểu đường, tim mạch nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, vì giảo cổ lam có thể tương tác hoặc làm thay đổi hiệu lực của thuốc.
Đặc biệt, người bệnh tiểu đường cần thận trọng vì trà giảo cổ lam có thể làm hạ đường huyết, gây nguy cơ tụt đường huyết nếu dùng chung với thuốc hạ đường mà không kiểm soát liều lượng.
