Chỉ 6 nhóm đối tượng được phép rút BHXH một lần
Theo nội dung quy định tại Điều 70 và Điều 102 của Luật BHXH 2024, người lao động đã chấm dứt quá trình tham gia BHXH và có nguyện vọng nhận BHXH một lần sẽ chỉ được cơ quan BHXH giải quyết nếu thuộc một trong sáu trường hợp cụ thể sau đây:
1. Đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH.
2. Ra nước ngoài định cư.
3. Mắc các bệnh hiểm nghèo như ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS.
(Ảnh minh hoạ)
4. Suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên hoặc là người khuyết tật đặc biệt nặng.
5. Có thời gian đóng BHXH trước ngày 1/7/2025, sau 12 tháng không tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hay tự nguyện và chưa đủ 20 năm đóng.
6. Thành viên lực lượng vũ trang khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc và không tiếp tục tham gia BHXH.
Một trong những thay đổi cốt lõi và mang tính phân hóa đối tượng rõ rệt là quy định liên quan đến thời điểm bắt đầu tham gia BHXH. Cụ thể, những người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 1/7/2025 trở đi sẽ không còn được hưởng quyền rút BHXH một lần sau 12 tháng nghỉ việc như quy định hiện hành, trừ khi họ thuộc một trong các trường hợp đặc biệt đã được liệt kê ở trên.
Ngược lại, một tin vui cho những NLĐ đã tham gia BHXH trước ngày 1/7/2025 (tức là những người có quá trình đóng BHXH từ ngày 30/6/2025 trở về trước) là quyền lợi của họ vẫn được bảo lưu. Nhóm đối tượng này vẫn giữ nguyên quyền được rút BHXH một lần theo các điều kiện của luật cũ, nếu sau 12 tháng nghỉ việc mà không tiếp tục đóng BHXH (bắt buộc hoặc tự nguyện) và có nhu cầu rút, đồng thời chưa đủ 20 năm đóng.
Bên cạnh việc siết chặt điều kiện rút BHXH một lần, Luật BHXH 2024 cũng mang đến một điểm tiến bộ đáng ghi nhận, nhằm tăng tính hấp dẫn của việc hưởng lương hưu. Đó là việc giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm như hiện nay xuống còn 15 năm. Điều này mở ra cơ hội nhận lương hưu cho một bộ phận không nhỏ NLĐ lớn tuổi, những người có thời gian làm việc ngắn hoặc quá trình tham gia BHXH bị gián đoạn, giúp họ có nguồn thu nhập ổn định khi về già. Tuy nhiên, chính sách này cũng gián tiếp thu hẹp diện được rút BHXH một lần, do nhiều người sẽ đạt điều kiện hưởng lương hưu sớm hơn.
(Ảnh minh hoạ)
Về quy trình, thủ tục rút BHXH một lần, Luật mới không có nhiều thay đổi đáng kể. NLĐ vẫn cần chuẩn bị hồ sơ bao gồm sổ BHXH và đơn đề nghị rút BHXH một lần. Đối với các trường hợp đặc biệt, cần bổ sung giấy tờ chứng minh theo quy định. Một cải tiến nhỏ là thời gian xử lý hồ sơ đã được rút ngắn từ 10 ngày làm việc xuống còn 7 ngày làm việc, giúp NLĐ đủ điều kiện sớm nhận được quyền lợi của mình.
Cân nhắc kỹ lưỡng trước quyết định rút BHXH một lần
Mặc dù pháp luật vẫn tạo điều kiện cho một số trường hợp được rút BHXH một lần, nhiều chuyên gia trong lĩnh vực an sinh xã hội đã đưa ra cảnh báo rằng đây không phải là lựa chọn tối ưu và có thể mang lại nhiều thiệt thòi lớn cho người lao động trong dài hạn. Cụ thể:
– Thiệt hại về tài chính: NLĐ sẽ chịu thiệt thòi đáng kể về mặt tài chính. Tổng mức đóng vào quỹ BHXH hằng năm của NLĐ và người sử dụng lao động tương đương 2,64 tháng lương. Tuy nhiên, khi rút BHXH một lần, mức hưởng chỉ được tính từ 1,5 đến 2 tháng lương cho mỗi năm đóng, tùy thuộc vào thời điểm đóng BHXH. Như vậy, NLĐ có thể mất đi từ 0,64 đến 1,14 tháng lương cho mỗi năm đóng nếu quyết định rút sớm.
– Đánh mất cơ hội nhận lương hưu ổn định suốt đời: Quan trọng hơn, việc rút BHXH một lần đồng nghĩa với việc NLĐ từ bỏ cơ hội được hưởng lương hưu hàng tháng khi đủ điều kiện. Lương hưu không chỉ là một khoản thu nhập ổn định giúp đảm bảo cuộc sống khi về già, mà còn được Nhà nước điều chỉnh tăng định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế.
(Ảnh minh hoạ)
– Mất quyền lợi về bảo hiểm y tế miễn phí: Người hưởng lương hưu sẽ được cấp thẻ Bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí trọn đời và được quỹ BHYT thanh toán chi phí khám chữa bệnh với tỷ lệ lên đến 95% khi đi khám chữa bệnh đúng tuyến. Nếu rút BHXH một lần, NLĐ sẽ không còn quyền lợi này.
– Thân nhân không được hưởng chế độ tử tuất: Khi NLĐ đang hưởng lương hưu hoặc đang bảo lưu thời gian đóng BHXH mà qua đời, thân nhân của họ sẽ được hưởng các chế độ tử tuất, bao gồm trợ cấp mai táng (hiện bằng 10 tháng lương cơ sở, tương đương khoảng 23,4 triệu đồng) và trợ cấp tuất hàng tháng cho tối đa 4 người thân đủ điều kiện.
Để hạn chế tình trạng rút BHXH một lần và khuyến khích NLĐ gắn bó lâu dài với hệ thống, Luật BHXH 2024 cũng đã bổ sung nhiều cơ chế hỗ trợ, như tăng mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện và mở rộng đối tượng tham gia một cách linh hoạt hơn. Những thay đổi trong Luật BHXH 2024 đòi hỏi người lao động cần chủ động tìm hiểu, nắm bắt thông tin để đưa ra những quyết định phù hợp, bảo vệ quyền lợi an sinh lâu dài cho bản thân.
