Trong podcast “People by WTF” mới đây, Bill Gates nhấn mạnh tiềm năng to lớn của AI trong việc “mang lại chỉ số IQ” cho lĩnh vực y khoa, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển như Ấn Độ và các nước châu Phi, nơi tình trạng thiếu chuyên gia y tế vẫn là một thách thức dai dẳng. Ông cho rằng, AI có thể sớm lấp đầy khoảng trống nhân lực, giải quyết bài toán khó khăn mà nhiều quốc gia, bao gồm cả Mỹ, đang phải đối mặt.
Thực tế, tình trạng thiếu bác sĩ đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Theo một báo cáo từ Hiệp hội các trường Cao đẳng Y khoa Hoa Kỳ (AAMC), nước Mỹ có thể thiếu tới 86.000 bác sĩ vào năm 2036, bao gồm cả bác sĩ chuyên khoa và bác sĩ chăm sóc chính. Michael Dill, Giám đốc nghiên cứu lực lượng lao động của AAMC, nhấn mạnh sự cần thiết phải bổ sung hàng trăm nghìn bác sĩ để đảm bảo dịch vụ chăm sóc sức khỏe được phân bổ công bằng, đặc biệt là cho cộng đồng thiểu số, người không có bảo hiểm y tế và cư dân vùng nông thôn.
AI có thể giúp nghỉ hưu sớm hoặc rút ngắn tuần làm việc của người lao động trong nhiều ngành nghề, tỷ phú Bill Gates cho biết
Tình hình càng trở nên đáng lo ngại hơn khi số lượng bác sĩ chuyên về lão khoa ngày càng sụt giảm, trong khi dân số già đang gia tăng nhanh chóng. Các chuyên gia cảnh báo rằng, làn sóng bệnh nhân lớn tuổi có thể đẩy hệ thống y tế vào một cuộc khủng hoảng về chất lượng chăm sóc.
Để giải quyết vấn đề này, hàng loạt công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực AI chăm sóc sức khỏe đã thu hút được hàng tỷ USD đầu tư. Các startup như Suki, Zephyr AI hay Tennr cam kết giảm tải khối lượng công việc cho nhân viên y tế thông qua tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại như lập hóa đơn, ghi chú y tế, đồng thời nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán và hỗ trợ phát hiện bệnh nhân phù hợp với các phương pháp điều trị mới.
Theo ước tính từ công ty tư vấn McKinsey, AI có tiềm năng thúc đẩy năng suất trong ngành chăm sóc sức khỏe và dược phẩm, mang lại giá trị lên tới 370 tỷ USD.
Bên cạnh y tế, ngành giáo dục cũng đang chứng kiến sự trỗi dậy của AI như một giải pháp tiềm năng cho tình trạng thiếu hụt nhân lực. Tại Mỹ, theo dữ liệu liên bang công bố năm 2023, có tới 86% trường công lập bậc K-12 báo cáo gặp khó khăn trong việc tuyển dụng giáo viên cho năm học 2023–2024. Khoảng 45% số trường cho biết họ đang thiếu nhân sự trầm trọng.
Tình trạng này không chỉ giới hạn ở Mỹ. Nhiều quốc gia phát triển khác cũng đang phải đối mặt với bài toán tương tự. Tại Vương quốc Anh, một số trường học đã bắt đầu thử nghiệm tích hợp AI vào giảng dạy. Trường trung học David Game College ở London là một trong những đơn vị tiên phong, khi triển khai chương trình thí điểm sử dụng các công cụ AI như ChatGPT để hỗ trợ học sinh chuẩn bị cho kỳ thi. Chương trình áp dụng cho khoảng 20 học sinh trong vòng một năm, với các môn học chính bao gồm tiếng Anh, toán học, sinh học và khoa học máy tính.
Mặc dù vẫn còn nhiều tranh cãi liên quan đến nguy cơ học sinh sử dụng AI để gian lận, nhiều nhà giáo dục vẫn bày tỏ sự lạc quan về tiềm năng của công nghệ này. Nhiều giáo viên cho rằng AI tạo sinh có thể giúp tiết kiệm thời gian cho đội ngũ giảng dạy bằng cách hỗ trợ chấm bài, soạn giáo án và cung cấp phản hồi cá nhân hóa — điều đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhiều lớp học ngày càng khó tuyển đủ giáo viên.
Tuy nhiên, Bill Gates không chỉ dừng lại ở việc dự đoán về sự thay đổi trong ngành y tế và giáo dục. Ông cảnh báo rằng làn sóng AI sẽ sớm lan rộng đến mọi ngành nghề đòi hỏi kỹ năng thể chất và lao động thủ công, từ công nhân nhà máy, đội ngũ xây dựng đến nhân viên vệ sinh khách sạn.
“Đôi bàn tay phải thực sự khéo léo mới có thể làm được những điều đó. Và chúng ta sẽ đạt được điều đó”, Gates khẳng định, thể hiện niềm tin mạnh mẽ rằng AI kết hợp với robot có thể thực hiện cả những công việc vốn được xem là khó tự động hóa nhất.
Hiện nay, các tập đoàn công nghệ lớn như Nvidia đang đầu tư mạnh vào phát triển robot hình người, được thiết kế để thực hiện các nhiệm vụ thủ công như nhặt hàng trong kho, lau sàn hay hỗ trợ trong các quy trình sản xuất. Mục tiêu là giảm chi phí lao động và tối ưu hóa hiệu suất làm việc.
Theo Gates, sự phổ cập của AI và tự động hóa đang mở ra một tương lai trong đó khái niệm “việc làm” có thể thay đổi hoàn toàn thậm chí biến mất trong một số lĩnh vực. “Bạn có thể nghỉ hưu sớm, hoặc làm việc ít ngày hơn mỗi tuần”, ông nói. “Điều đó sẽ buộc chúng ta phải suy nghĩ lại một cách triết lý về câu hỏi: ‘Vậy chúng ta nên sử dụng thời gian như thế nào?’”
Bill Gates thừa nhận chính ông cũng đang vật lộn với câu hỏi này. “Thật khó để điều chỉnh tư duy, nhất là đối với những người như tôi, những người đã dành gần 70 năm sống trong một thế giới luôn thiếu thốn”, ông chia sẻ.
Thực tế, viễn cảnh mà Gates nhắc đến từng được dự đoán gần một thế kỷ trước. Vào năm 1930, nhà kinh tế học John Maynard Keynes từng dự báo rằng sự phát triển công nghệ sẽ giúp con người rút ngắn tuần làm việc xuống còn 15 giờ. Tuy nhiên, cho đến nay, dù năng suất lao động đã tăng lên đáng kể, hầu hết mọi người vẫn duy trì lịch làm việc khoảng 40 giờ mỗi tuần.
“Tôi không cần phải làm việc”, tỷ phú Bill Gates cho biết – “Nhưng tôi chọn làm việc. Vì sao? Vì đó là niềm vui”. Lời chia sẻ này có lẽ là lời giải đáp cuối cùng cho câu hỏi “Khi AI làm được mọi việc, con người còn gì?”. Câu trả lời không nằm ở việc tìm kiếm một công việc để tồn tại, mà là theo đuổi đam mê, tìm kiếm niềm vui và ý nghĩa trong cuộc sống. Tương lai, dưới sự dẫn dắt của AI, có thể sẽ là một tương lai của những lựa chọn và tự do, nơi con người được giải phóng khỏi gánh nặng lao động để tập trung vào những điều quan trọng hơn.
