Một gia đình đứng trước tình huống nan giải: mảnh đất trước đây cho người chú mượn trồng cây nay muốn bán lại, nhưng oái oăm thay, người chú đã tự ý làm thủ tục và được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) cho mảnh đất này, đồng thời từ chối trả lại. Đây là một vướng mắc pháp lý phổ biến, đòi hỏi sự hiểu biết và các bước đi đúng đắn để bảo vệ quyền lợi chính đáng.
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng phân tích, dù Luật Đất đai 2024 và các văn bản liên quan hiện hành chưa quy định cụ thể về khái niệm “cho mượn đất”, nhưng trong thực tiễn, đây được hiểu là hành vi một bên (cá nhân, hộ gia đình) có quyền sử dụng đất cho phép bên khác sử dụng tạm thời mảnh đất đó trong một khoảng thời gian nhất định, nhằm hưởng lợi từ việc sử dụng đất. Quan trọng hơn, việc cho mượn đất không làm phát sinh sự dịch chuyển quyền sử dụng đất. Người cho mượn vẫn là chủ sở hữu hợp pháp của quyền sử dụng đất đó.
Để đảm bảo quyền lợi và tránh tranh chấp, khi thực hiện việc cho mượn đất, các bên nên lập văn bản thỏa thuận rõ ràng về thời hạn, mục đích sử dụng và các điều khoản liên quan (Ảnh minh hoạ)
Chính vì vậy, Luật sư Hùng nhấn mạnh, đất đi mượn không thể làm thủ tục kê khai cấp sổ đỏ đứng tên người mượn. Pháp luật chỉ cho phép kê khai, cấp sổ đỏ cho đất thuộc sở hữu của cá nhân, hộ gia đình do Nhà nước giao, nhận chuyển nhượng, thừa kế, hoặc có các căn cứ hợp pháp khác chứng minh quyền sở hữu.
Trong trường hợp người chú tự ý kê khai xin cấp sổ đỏ mà không có sự đồng ý của gia đình cho mượn, việc này là hoàn toàn sai về trình tự, thủ tục và đối tượng theo quy định của pháp luật đất đai.
Luật sư Hùng viện dẫn Khoản 2 Điều 151 Luật Đất đai 2024, quy định rõ các trường hợp Nhà nước thu hồi giấy chứng nhận đã cấp. Trong đó, bao gồm cả trường hợp “Giấy chứng nhận đã cấp không đúng thẩm quyền, không đúng đối tượng sử dụng đất, không đúng diện tích đất, không đủ điều kiện được cấp, không đúng mục đích sử dụng đất hoặc thời hạn sử dụng đất hoặc nguồn gốc sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai tại thời điểm cấp giấy chứng nhận; Giấy chứng nhận đã cấp bị Tòa án có thẩm quyền tuyên hủy”.
Như vậy, gia đình hoàn toàn có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền hủy bỏ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp sai cho người chú.
Để bảo vệ quyền lợi của mình, gia đình cần:
(Ảnh minh hoạ)
– Thu thập chứng cứ: Tập hợp đầy đủ các giấy tờ về nguồn gốc sử dụng đất và các bằng chứng khác chứng minh quá trình sử dụng đất trước đây của gia đình.
– Hòa giải tại UBND cấp xã: Theo quy định, tranh chấp về quyền sử dụng đất bắt buộc phải qua thủ tục hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất. Đây là bước tiền tố tụng quan trọng.
– Khởi kiện tại Tòa án: Nếu hòa giải tại UBND xã không thành, gia đình có quyền nộp đơn khởi kiện đến Tòa án nhân dân có thẩm quyền (thường là Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có bất động sản) để yêu cầu giải quyết tranh chấp và hủy sổ đỏ đã cấp sai.
Để tránh những tranh chấp không đáng có trong tương lai, Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng khuyên rằng khi thực hiện việc cho mượn đất, các bên nên lập văn bản thỏa thuận rõ ràng. Văn bản này cần ghi cụ thể về thời hạn cho mượn, mục đích sử dụng đất, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên, cũng như các điều khoản liên quan khác. Việc lập văn bản sẽ là cơ sở pháp lý vững chắc, giúp xác định rõ trách nhiệm và quyền lợi, đồng thời hạn chế tối đa rủi ro phát sinh tranh chấp.
