Ngán biển thuộc họ ngao, có mặt ở một số tỉnh ven biển như Hải Phòng, Nam Định, song ngán Quảng Ninh được đánh giá cao hơn hẳn về hương vị. Loài nhuyễn thể này có lớp vỏ cứng màu nâu hoặc xám với những đường vân đều đặn, hình dáng tương tự như một chiếc vỏ sò lớn.
Ngán biển – Đặc sản chỉ có ở Quảng Ninh, giá cả đắt đỏ lên đến 600.000 đồng/kg
Ngán biển sinh sống ở vùng nước mặn và nước lợ. Theo kinh nghiệm của ngư dân địa phương, ngán thường xuất hiện theo mùa, từ tháng 3 đến hết tháng 10 âm lịch. Việc khai thác ngán không hề dễ dàng bởi chúng thường ẩn mình sâu trong lớp cát, rất khó phát hiện, đặc biệt là vào mùa đông. Do đó, ngư dân thường tranh thủ đánh bắt ngán vào mùa hè và mùa thu, khi thủy triều rút, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc tìm kiếm.
Trên thị trường, ngán biển được phân loại theo kích thước. Loại 1, với khoảng 8-10 con/kg, có giá dao động từ 750.000 đến 1 triệu đồng/kg. Loại 2, nhỏ hơn, trung bình 15-20 con/kg, được bán với giá từ 450.000 đến 600.000 đồng/kg. Dù giá thành khá cao, ngán biển vẫn được nhiều người ưa chuộng bởi giá trị dinh dưỡng mà nó mang lại. Thịt ngán chứa hàm lượng cao các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể như protid, glucid, lipid, cùng nhiều loại vitamin và khoáng chất.
Từ ngán biển, người dân Quảng Ninh có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon, trong đó nổi tiếng nhất là cháo ngán. Để làm món cháo này, ngán sau khi được rửa sạch sẽ được tách vỏ để lấy phần ruột. Thịt ngán được thái nhỏ, xào sơ với nước mắm, hành phi thơm và một chút tiêu để dậy mùi thơm đặc trưng. Quá trình xào chỉ diễn ra trong thời gian ngắn để giữ trọn vẹn độ ngọt và giòn của thịt ngán.
Phần nhân ngán sau khi xào có thể được cho trực tiếp vào nồi cháo trắng đang sôi, nêm nếm lại gia vị cho vừa ăn rồi múc ra bát, rắc thêm hành lá, mùi tàu, rau thơm và một chút tiêu xay. Một cách khác là đặt phần nhân đã xào sẵn cùng rau thơm dưới đáy tô, rồi chan cháo nóng hổi lên trên. Cách này giúp hương vị hòa quyện đậm đà hơn khi thưởng thức.
Cháo ngán ngon nhất là khi còn nóng hổi, bốc khói nghi ngút. Những chấm nâu li ti đặc trưng trong bát cháo chính là tiết ngán, yếu tố tạo nên vị bùi béo, thơm lừng khó cưỡng. Thịt ngán giòn sần sật, ngọt đậm, kết hợp cùng cháo mềm và gia vị hài hòa khiến món ăn trở thành món “đặc sản xoa dịu lòng người” trong những ngày se lạnh hay gió biển lồng lộng.
Ngoài cháo ngán, ngán hấp hoặc nướng cũng là những món ăn được ưa chuộng. Sau khi làm sạch, ngán được bọc kín trong lớp giấy bạc, không cần thêm bất kỳ gia vị nào, rồi đem hấp hoặc nướng trong khoảng 5-7 phút là có thể thưởng thức.
Nhờ cách chế biến tối giản này, vị ngọt đậm đà và mùi thơm đặc trưng của ngán được giữ lại nguyên vẹn. Đây là món ăn thường xuyên xuất hiện trong các bữa tiệc, đám cưới hỏi ở Quảng Ninh và được người dân địa phương dùng như một món đặc sản quý để thiết đãi khách quý.
Như vậy, từ một loại hải sản mang cái tên có vẻ “chán ngán”, ngán biển đã trở thành một đặc sản trứ danh của Quảng Ninh, được nhiều người biết đến và yêu thích bởi hương vị độc đáo và giá trị dinh dưỡng cao. Mặc dù giá thành không hề rẻ, nhưng ngán biển vẫn luôn là một món quà quý giá mà du khách muốn thưởng thức hoặc mua về làm quà sau mỗi chuyến ghé thăm vùng đất mỏ.
