Tỉnh Quảng Nam hiện là địa phương duy nhất trong cả nước vinh dự sở hữu hai Di sản Văn hóa Thế giới được UNESCO công nhận: Phố cổ Hội An và Khu di tích Mỹ Sơn. Bên cạnh đó, Quảng Nam còn là quê hương của ba nhân vật lịch sử lẫy lừng, những chí sĩ yêu nước, những nhà tư tưởng lớn có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến lịch sử Việt Nam cận đại: Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng và Trần Quý Cáp. Tên tuổi của họ đã trở thành biểu tượng, được đặt cho nhiều con đường, trường học trên khắp cả nước, minh chứng cho sự ngưỡng mộ và lòng biết ơn của các thế hệ sau đối với những đóng góp to lớn của họ.
Vùng đất hai di sản văn hóa thế giới
Với diện tích 10.574 km², Quảng Nam là tỉnh có diện tích lớn thứ 6 cả nước. Tính đến năm 2022, dân số của tỉnh đạt 1.519.400 người, mật độ 144 người/km². Tuy nhiên, điều làm nên sự khác biệt và nổi bật của Quảng Nam chính là sự hiện diện của hai di sản văn hóa thế giới được UNESCO công nhận.
Phố cổ Hội An: Một thương cảng sầm uất từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19, Hội An là một ví dụ điển hình về một đô thị cổ được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Với những ngôi nhà mái ngói đỏ tươi, những con phố nhỏ hẹp quanh co, những hội quán mang đậm kiến trúc Trung Hoa, Hội An mang đến cho du khách cảm giác như lạc vào một không gian thời gian ngưng đọng. Sự giao thoa văn hóa giữa Việt Nam và các nước phương Đông khác đã tạo nên một Hội An độc đáo, không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác trên thế giới.
Phố cổ Hội An
Khu di tích Mỹ Sơn: Nằm ẩn mình trong một thung lũng xanh mát, Mỹ Sơn là một quần thể kiến trúc đền tháp Chăm Pa cổ kính, được xây dựng từ thế kỷ thứ 4 đến thế kỷ 13. Mỹ Sơn là trung tâm tôn giáo và chính trị quan trọng của vương quốc Chăm Pa trong suốt nhiều thế kỷ. Với những đường nét kiến trúc tinh xảo, những tác phẩm điêu khắc độc đáo, Mỹ Sơn là một minh chứng cho sự tài hoa và sáng tạo của người Chăm cổ. Khu di tích này không chỉ là một di sản văn hóa vật thể mà còn là một biểu tượng cho sự giao thoa văn hóa giữa Ấn Độ và Đông Nam Á.
“Vùng đất khoa bảng” sản sinh hiền tài
Không chỉ nổi tiếng về văn hóa vật thể, Quảng Nam còn được mệnh danh là “vùng đất khoa bảng”, nơi sản sinh ra nhiều bậc hiền tài, những người con ưu tú đã góp phần làm rạng danh non sông. Ba nhân vật lịch sử tiêu biểu nhất của Quảng Nam, những người đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Việt Nam cận đại, là Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng và Trần Quý Cáp.
Trần Quý Cáp (1870 – 1908): Chí sĩ tiên phong của phong trào Duy Tân, Trần Quý Cáp là một nhà nho yêu nước, sớm nhận thức được sự cần thiết phải cải cách đất nước để chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp. Dù đỗ Tiến sĩ, ông không màng danh lợi, mà dấn thân vào con đường cứu nước. Ông là một trong những người khởi xướng phong trào Duy Tân tại Quảng Nam, tích cực tuyên truyền tư tưởng canh tân, mở trường dạy học theo phương pháp mới. Sự dũng cảm và kiên trung của ông đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ thanh niên yêu nước. Ông bị thực dân Pháp xử chém năm 1908 vì những hoạt động yêu nước của mình.
Phan Châu Trinh (1872 – 1926): Nhà tư tưởng cải cách, người mở đường cho phong trào Duy Tân, Phan Châu Trinh là một nhà nho uyên bác, một nhà yêu nước có tầm nhìn chiến lược. Ông chủ trương “khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh” để nâng cao dân trí, khơi dậy lòng yêu nước và cải thiện đời sống nhân dân. Ông là người có công lớn trong việc truyền bá tư tưởng dân chủ và tiến bộ vào Việt Nam. Ông bị thực dân Pháp bắt giam và đày ra Côn Đảo, sau đó sang Pháp tiếp tục hoạt động yêu nước. Sau khi về nước, ông tiếp tục diễn thuyết, kêu gọi sự đoàn kết của toàn dân để chống lại ách đô hộ của thực dân Pháp.
Huỳnh Thúc Kháng (1876 – 1947): Tấm gương chí sĩ kiên trung, suốt đời vì dân vì nước, Huỳnh Thúc Kháng là một nhà nho yêu nước, một nhà báo nổi tiếng, một nhà chính trị tài ba. Ông đỗ đầu kỳ thi Hương năm 1900 và đỗ Tiến sĩ năm 1904, nhưng không ra làm quan, mà dấn thân vào con đường cứu nước. Ông cùng với Phan Châu Trinh, Trần Quý Cáp phát động phong trào Duy Tân. Ông bị thực dân Pháp bắt giam và đày ra Côn Đảo trong 13 năm. Sau Cách mạng Tháng Tám, ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời tham gia Chính phủ Liên hiệp và giữ chức Bộ trưởng Bộ Nội vụ. Ông là một trong những người có công lớn trong việc xây dựng và bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ.
Những cống hiến to lớn của Trần Quý Cáp, Phan Châu Trinh và Huỳnh Thúc Kháng đã được ghi nhận và tôn vinh bởi các thế hệ sau. Tên tuổi của họ được đặt cho nhiều con đường, trường học trên khắp cả nước, như một lời tri ân sâu sắc đối với những người con ưu tú của dân tộc.
Quảng Nam không chỉ là một vùng đất giàu truyền thống văn hóa, mà còn là một biểu tượng cho tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường và khát vọng độc lập tự do của dân tộc Việt Nam. Việc sở hữu hai di sản văn hóa thế giới và là quê hương của ba nhân vật lịch sử lẫy lừng là niềm tự hào to lớn của người dân Quảng Nam, đồng thời cũng là động lực để họ tiếp tục bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa, lịch sử của quê hương, góp phần vào sự phát triển của đất nước.
