Được xây dựng từ thời Pháp thuộc, cầu Long Biên là cây cầu thép đầu tiên nối liền đôi bờ sông Hồng, là nơi chứng kiến bao thăng trầm lịch sử và những đổi thay của Hà Nội suốt hơn 100 năm qua.
Cầu Long Biên được khởi công xây dựng vào năm 1899 và hoàn thành, khánh thành vào năm 1902, dưới thời toàn quyền Paul Doumer. Đây là công trình tiêu biểu trong chiến lược mở rộng cơ sở hạ tầng để khai thác thuộc địa của chính quyền thực dân Pháp tại Đông Dương.
Cầu Long Biên được khởi công xây dựng vào năm 1899 và hoàn thành, khánh thành vào năm 1902.
Điều đặc biệt là cây cầu này được thiết kế bởi Công ty Daydé & Pillé, một chi nhánh của Tập đoàn Eiffel – nơi tạo ra tháp Eiffel nổi tiếng tại Paris (Pháp). Cấu trúc cầu Long Biên cũng mang đậm phong cách kỹ thuật Pháp, với kết cấu thép đinh tán chắc chắn, bền bỉ, được chế tạo để thích nghi với khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa của Việt Nam.
Cầu Long Biên dài 2290 mét qua sông và 896 mét cầu dẫn, bao gồm 19 nhịp dầm thép và 20 trụ cao. Vào thời điểm khánh thành, cầu được ví von là “tháp Eiffel nằm ngang” khi là cầu dài thứ hai thế giới, chỉ sau cầu Brooklyn bắc qua sông Đông (New York, Mỹ).
Cầu Long Biên rộng 4,75 mét, chia thành 3 làn đường chính, ở giữa là đường sắt đơn, hai bên là làn đường dành cho xe ô tô, xe máy, xe đạp và luồng đi bộ ở phía ngoài cùng.
Về kiến trúc, cầu ghi dấu ấn đặc biệt khi sở hữu thiết kế hài hòa trên kết cấu xếp tầng chặt chẽ tựa như dáng rồng uốn lượn, vừa mạnh mẽ, hiên ngang lại vô cùng mềm mại. Toàn bộ thân cầu được làm bằng thép chất lượng cao với kỹ thuật thi công hiện đại, đảm bảo được yếu tố thẩm mỹ, lẫn tính an toàn.
Cầu được xây dựng nhằm mục đích kết nối trung tâm Hà Nội với tuyến đường sắt chiến lược nối Hải Phòng – Lạng Sơn – Vân Nam (Trung Quốc), phục vụ cả giao thương lẫn vận chuyển quân sự.
Vật liệu xây dựng là thép nhập khẩu, được lắp ráp tại chỗ bằng công nghệ đinh tán – biểu tượng cho trình độ xây dựng đỉnh cao vào cuối thế kỷ 19. Cầu gồm ba làn: Một làn đường sắt giữa, dành cho tuyến đường sắt Bắc – Nam. Hai làn dành cho xe thô sơ, hai bên. Hai lối đi bộ ở rìa ngoài, từng là nơi ngắm sông, hẹn hò, hay đơn giản là tản bộ của người Hà Nội xưa.
Cầu Long Biên ngày nay.
Dù đã trải qua hơn một thế kỷ, nhiều nhịp cầu bị hư hỏng do chiến tranh, thời gian bào mòn, nhưng kết cấu thép nguyên bản vẫn còn hiện diện như minh chứng cho sự bền vững của kỹ thuật Pháp và tinh thần gìn giữ của người Việt.
Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cầu Long Biên trở thành mục tiêu trọng yếu của bom đạn. Trong hơn 10 lần bị đánh phá, nhiều nhịp cầu đã bị sập, đường ray bị gián đoạn. Nhưng ngay cả trong những năm tháng khốc liệt ấy, người Hà Nội vẫn “sống chết giữ cầu” – ngày vá đường ray, đêm sửa nhịp sập, để đoàn tàu tiếp tế miền Nam vẫn kịp giờ rời ga.
Cầu Long Biên không chỉ là tuyến huyết mạch, mà còn là biểu tượng của ý chí kiên cường, tinh thần tự lực và khả năng phục hồi thần kỳ của người dân Thủ đô. Những ngày ấy, cây cầu trở thành một phần máu thịt của Hà Nội, của kháng chiến và của lòng yêu nước.
Ngày nay, khi những cây cầu hiện đại như Nhật Tân, Vĩnh Tuy nối nhau mọc lên, cầu Long Biên vẫn vẹn nguyên trong lòng người Hà Nội một vị trí đặc biệt. Nó không còn là huyết mạch giao thông, nhưng vẫn là điểm hẹn của ký ức – nơi lưu giữ những buổi sáng sương mù, tiếng xe đạp cũ kỹ lăn bánh, và cả tiếng còi tàu len lỏi giữa những ô cửa sổ mở toang.
Cầu Long Biên là nơi nhiều đôi bạn trẻ tìm đến để chụp ảnh cưới, nơi người già thảnh thơi dạo bước lúc chiều muộn, nơi người nghệ sĩ tìm thấy cảm hứng bất tận giữa những nhịp sắt cũ kỹ nhưng chưa bao giờ mất đi vẻ đẹp cổ điển.
Dẫu đã nhuốm màu thời gian, cầu Long Biên vẫn là biểu tượng không thể thay thế trong tâm hồn người Hà Nội, là mạch nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa một Hà Nội xưa cổ và Hà Nội hôm nay đang vươn mình hiện đại.
