Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7 tới đây, đã mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bổ sung 7 nhóm chưa từng hoặc chưa được quy định đầy đủ quyền lợi trong Luật Bảo hiểm xã hội 2014 (còn hiệu lực đến hết ngày 30/6).
Theo khoản 1 Điều 2 của luật mới, những nhóm đối tượng sau sẽ thuộc diện bắt buộc tham gia bảo hiểm xã hội:
Thứ nhất, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, theo quy định của Chính phủ. Nhóm lao động này thuộc khu vực phi chính thức, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế nhưng lâu nay chưa được bao phủ đầy đủ.
Thứ hai, người quản lý doanh nghiệp và hợp tác xã không hưởng lương. Nhóm này bao gồm các chức danh như thành viên hội đồng quản trị, tổng giám đốc, giám đốc, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn Nhà nước hoặc phần vốn doanh nghiệp tại công ty, cùng các chức danh quản lý được bầu khác – trong trường hợp không nhận lương.
Thứ ba, người lao động làm việc bán thời gian, nếu có thu nhập đạt mức tối thiểu phải đóng bảo hiểm xã hội (tức bằng hoặc cao hơn mức lương tối thiểu làm căn cứ đóng).
Thứ tư, người lao động có “hợp đồng” không mang tên hợp đồng lao động nhưng có bản chất là quan hệ lao động.
Thứ năm, lực lượng dân quân thường trực – những người hoạt động dài hạn tại địa phương trong lực lượng dân quân tự vệ.
Thứ sáu, người hoạt động không chuyên trách tại cấp xã (xã, phường, thị trấn).
Thứ bảy, người làm công tác không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố.
Ảnh minh họa
Như vậy, chủ hộ kinh doanh thuộc diện bắt buộc tham gia bảo hiểm xã hội. Theo khoản 4 Điều 33, mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh được xác định như sau: 3% tiền lương làm căn cứ đóng vào quỹ ốm đau và thai sản, và 22% vào quỹ hưu trí và tử tuất. Người tham gia sẽ nộp trực tiếp cho cơ quan bảo hiểm xã hội theo phương thức đóng hằng tháng, 3 tháng hoặc 6 tháng/lần; thời hạn nộp chậm nhất là ngày cuối cùng của tháng kế tiếp chu kỳ đóng.
Điểm d khoản 1 Điều 31 quy định chủ hộ kinh doanh được tự lựa chọn mức tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội, với ngưỡng thấp nhất là mức tham chiếu và cao nhất là 20 lần mức tham chiếu. Hiện nay, mức tham chiếu được xác định bằng mức lương cơ sở là 2.340.000 đồng. Sau tối thiểu 12 tháng đóng theo mức đã chọn, chủ hộ kinh doanh được quyền thay đổi mức lương đóng.
Trường hợp vi phạm nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, khoản 6 và 7 Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định nếu không đóng bảo hiểm cho toàn bộ lao động thuộc diện tham gia nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự, sẽ bị phạt từ 18-20% tổng số tiền phải đóng tại thời điểm lập biên bản, nhưng không vượt quá 75 triệu đồng. Nếu trốn đóng, mức phạt dao động từ 50 đến 75 triệu đồng.
Ngoài ra, theo khoản 10 Điều 39 cùng Nghị định, chủ hộ kinh doanh vi phạm còn phải thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả là nộp đủ số tiền bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định.
