Nằm lọt thỏm giữa những ngọn đồi xanh mướt thuộc thôn Hòa Thành, xã Tân Hợp, huyện Hướng Hóa, sân bay Tà Cơn tọa lạc dọc theo đường Hồ Chí Minh nhánh Tây, cách thị trấn Khe Sanh chừng 5km. Địa hình thung lũng được bao bọc bởi núi non, tạo nên một vị trí chiến lược, khiến nơi đây trở thành một căn cứ quân sự quan trọng trong giai đoạn chiến tranh.
Từ năm 1966 đến 1968, Sân bay Tà Cơn được quân đội Mỹ sử dụng như một bàn đạp quan trọng trong chiến dịch can thiệp vào Việt Nam. Vị trí của nó, án ngữ Quốc lộ 9 nối liền Đông Hà và Nam Lào, khiến Tà Cơn trở thành mắt xích then chốt trong nỗ lực kiểm soát đường mòn Hồ Chí Minh. Mục tiêu chính của việc xây dựng và củng cố Tà Cơn là ngăn chặn sự chi viện từ miền Bắc vào chiến trường miền Nam.
Suốt hơn nửa thế kỷ qua, sân bay Tà Cơn chưa từng chứng kiến bất kỳ chuyến bay thương mại nào
Sân bay Tà Cơn đóng vai trò trọng yếu trong hệ thống phòng thủ McNamara, hàng rào điện tử kéo dài từ biển Cửa Tùng đến biên giới. Nó là trung tâm của hệ thống phòng ngự kiên cố nhất của quân đội Mỹ, bao gồm các cứ điểm Làng Vây, Chi khu quân sự Hướng Hóa, và cụm cứ điểm Tà Cơn.
Cụm cứ điểm Tà Cơn – Sân bay Tà Cơn được xây dựng trên diện tích rộng lớn, dài 2km và rộng 1km, bao gồm nhiều tiểu cứ điểm với công sự vững chắc. Sân bay có diện tích khoảng 10.000m², đường băng được gia cố bằng hàng nghìn tấn ri nhôm và ri sắt. Nơi đây đón nhận các loại máy bay trực thăng vũ trang, máy bay phản lực chiến đấu, và máy bay vận tải hạng nặng như C-130 và C-123. Bên cạnh đó, còn có trụ sở chỉ huy, đài chỉ huy, đài liên lạc, hệ thống công sự phòng ngự dày đặc, hàng rào dây thép gai và bãi mìn bao quanh.
Với những trang bị và công sự kiên cố, Sân bay Tà Cơn được quân đội Mỹ xem là “pháo đài bất khả chiến bại”. Tuy nhiên, lịch sử đã chứng minh người Mỹ đã nhầm. Bằng sự mưu trí, dũng cảm và tinh thần chiến đấu kiên cường, Quân đội Nhân dân Việt Nam đã tiến hành chiến dịch Đường 9 – Khe Sanh, từng bước bao vây và tấn công Tà Cơn.
Từ tháng 2 đến tháng 7/1968, trước sức tấn công mạnh mẽ của quân giải phóng, quân đội Mỹ buộc phải rút lui khỏi Khe Sanh, đánh dấu sự thất bại nặng nề tại chiến trường Quảng Trị. Ngày 9/7/1968, lá cờ chiến thắng của Quân đội Nhân dân Việt Nam đã tung bay trên Sân bay Tà Cơn, chấm dứt sự chiếm đóng của quân đội Mỹ, khép lại một giai đoạn lịch sử đầy bi tráng.
Năm 1986, Sân bay Tà Cơn được công nhận là Di tích Quốc gia. Ngày nay, khu di tích này trở thành một bảo tàng ngoài trời độc đáo, trưng bày những hiện vật minh chứng cho một thời kỳ chiến tranh khốc liệt. Du khách có thể tận mắt chứng kiến những chiếc máy bay C-130, CH47 Chinook, UH-1A, xe tăng M48, M41, M113, pháo 155 ly và vô số bom đạn, những vũ khí mà quân đội Mỹ từng sử dụng tại đây.
Điểm nhấn của khu di tích là chiếc máy bay vận tải hạng nặng C-130 mang số hiệu 532, được đưa về từ Nhà máy A41 thuộc Quân chủng Phòng không – Không quân, từng tham gia chiến đấu tại chiến trường Khe Sanh – Tà Cơn.
Ngoài ra, du khách còn có thể tham quan bảo tàng thu nhỏ được thiết kế theo kiến trúc nhà sàn truyền thống của người Vân Kiều, Pa Kô, nơi trưng bày hàng trăm hiện vật quý giá, ảnh tư liệu và sa bàn mô phỏng căn cứ Khe Sanh, tái hiện lại những trận đánh lịch sử và những chiến công hiển hách của Quân đội Nhân dân Việt Nam.
Mỗi năm, Sân bay Tà Cơn đón tiếp hàng nghìn lượt khách du lịch, trong đó có cả du khách quốc tế. Cùng với Thành cổ Quảng Trị, địa đạo Vĩnh Mốc, và Thánh địa La Vang, Sân bay Tà Cơn trở thành một điểm đến hấp dẫn, thu hút du khách đến khám phá lịch sử, văn hóa và con người Quảng Trị.
Sân bay Tà Cơn, từ một biểu tượng của sự chiếm đóng, đã trở thành biểu tượng của lòng yêu nước, tinh thần quả cảm và ý chí thống nhất đất nước của dân tộc Việt Nam. Nơi đây không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là một lời nhắc nhở về giá trị của hòa bình, độc lập và tự do. Dù không còn đón những chuyến bay, Sân bay Tà Cơn vẫn cất cánh những giá trị lịch sử, văn hóa, và tinh thần dân tộc, bay cao và bay xa.
